Üretim reçetelerinde, üretim emirlerinde ve iş emirlerinde kullanılacak en önemli tanımlar arasında iş istasyonları (kaynaklar) ve işlemler (operasyonlar) yer almaktadır. Kaynaklar, operasyonların gerçekleştirilebildiği tezgah, makine ve hatta iş gücü olabilir. Operasyonlar ise üretim işlemlerinin her birisidir. Bu iki bilgi daha sonra üretim reçetelerinde işlemlerin yapılış sıraları ve sürelerini de gösteren rotalarda kullanılacaktır.
Üretim işi ile uğraşan departmanlarda zaman zaman kavram karmaşasına sebebiyet veren “Üretim Reçetesi” kavramı ile “Ürün Ağacı” kavramına açıklık getirilecek olursa bu kavramlar şu şekilde tarif edilebilir. Ürün ağacı, bir mamül veya yarımmülün üretilmesi için gerekli hammadde veya yarımamüllerin miktarları ile birlikte belirtildiği hiyerarşik bir malzeme listesidir. Diğer taraftan üretim reçetesi ise ürün ağacında yer alan hammadde ve yarımamüllerin (topluca girdiler diyebiliriz) hangi sıra ile hangi işlemlerden geçeceğini, her bir işlemde hangi girdilerin ne kadar kullanılacağını, işin hangi iş istasyonunda ne kadar sürede yapılacağını da gösteren rota ile ürün ağacının bir aradaki tarifidir.
Turcode ERP‘de, işletme içerisinde üretilecek mamül veya yarımamüllerin üretim reçete/ürün ağacı bilgileri kolayca girebilir, izleyebilir ve değiştirilebilir. İç içe sınırsız sayıda reçete/ürün ağacı kullanılabilir. Reçete/ürün ağacı tanımında hammadde, ürün ve rotanın beraberce tanımlanabilmesi sayesinde ürüne ilişkin bilgilerin tümü tek bir formdan takip edilebilir. Üretim reçetelerinde yapılan değişiklikler versiyon olarak tutulabilir. Böylece geriye dönük olarak geçmiş reçete bilgilerine erişilebilir. Reçetelere yürürlük tarihleri tanımlanabilir. Reçetelerde yapılan değişikliklerden etkilenecek açık üretim emirleri varsa kullanıcı üretim emirleri numaraları ile birlikte uyarılarak söz konusu üretim emirlerinde de değişiklik yapılmak istenirse bu konuda aksiyon alınması sağlanabilir.
Aynı ürüne ait farklı tesislerde kullanım için farklı reçetelerin tanımlanması sağlanabilir.
Üretim reçetelerine sınırsız sayıda dijital doküman iliştirilebilir.
Üretim reçeteleri rotasında yer alan işlemler(operasyonlar) arasında üretilen ve çok az bir zaman sonra hemen bir sonraki işleme girerek hayatına devam eden yarımamüllerin takibi istenildiği durumlarda klasik çözüm bu tarz her bir yarımamül için stok kartı açılması ve operasyonlar arasında girdi çıktı olarak tanımlanmasıdır.
Daha modern bir yaklaşım ise her bir operasyon arasında çıkıp giren ve stoğu hiçbir şekilde tutulmayan yani stoklanmayan yarımamüller için stok kartı açmadan takibini yapabilecek bir mekanizma kurulmasıdır. Turcode ERP içerisinde sanal yarımamül denilen bir mekanizma vardır. Bu mekanizma sayesinde operasyonlar arasındaki yarımamüllerin üretim teyitleri yapılabilir ve bir sonraki operasdyonda kullanılan miktarları girilerek üretim miktar takipleri yapılabilir.
Sanal yarımamül kullanımı, özellikle proje usülü üretim yapan ve bir ürünü önceki üretilen ürünlere benzemeyen hemen hemen her seferinde tamamen yeni bir ürün olan firmalar için oldukça önemli zaman kazandırıcı bir fonksiyondur.
Üretim işlemlerinin takibi için kullanılan en önemli formlardan birisi üretim emirleridir. “Üretim Emri” ve “İş Emri” kavramları üretim camiasında sıklıkla bir birleri yerine kullanılan iki kavram gibi gözükse de aslında ayrı iki kavramdırlar. İş emri, bir üretim reçetesindeki her bir işlem (operasyon) için açılan emir kaydıdır. Üretim emri ise bir üretim reçetesindeki tüm iş emirlerinin tamamının bağlandığı ve üretilecek yarımamül veya mamülün üretim aşamalarını topyekün takibe yarayan emirdir. Yani üretim emri iş emirlerini kapsar.
Bir üretim emrinin aşamaları vardır. Üretim emir ilk oluşturulduğunda “Bekleyen” aşamasındadır. Daha sonra sahada üretime başlanacağı zaman üretim emri yayınlanır ve aşaması “Yayınlandı” olur. Bu aşamada üretim emrinde yer alan tüm operasyonlar için iş emirleri oluşturulur. İş emirlerine, üretim teyidi girildiği andan itibaren üretim emrinin aşaması “Kısmi Üretim” olur. İş emirlerinin tamamına ait üretim teyitleri verildiğinde üretim emrinin aşaması “Tam Üretim” olur.
Bir üretim emri, bir üretim reçetesine bağlı olarak oluşturulabileceği gibi herhangi bir reçeteye bağlı olmadan da oluşturulabilir. Üretim emri oluşturma aşamasında içerisine çağrılan üretim reçetesindeki girdi, çıktı ve rota bilgileri otomatik olarak gelecektir. Ancak sadece oluşturulacak üretim emrine özel değişiklikler o üretim emri kaydı üzerinde yapılabilir. Böylece üretim reçetesi asıl kaydında bir değişiklik yapmak zorunda kalmadan üretim emrinde değişiklik yapılabilir.
Herhangi bir üretim emri yayınlandığında, üretim emri rotasında yer alan her bir operasyon için otomatik olarak bir iş emri oluşur. “Bekleyen”, “Kısmi Üretim”, “Tam Üretim” ve “İptal” olmak üzere iş emirlerinin de aşamaları vardır. İş emri üzerinde üretim teyitleri verilmeye başlandığı anda itibaren ilgili iş emrinin aşaması Kısmi Üretim olacaktır. Üretimi tamamlanan iş emirlerinin aşamaları ise Tam Üretim olacaktır.
İş emrileri parsiyel olarak kapatılabilir. Örneğin üretilecek miktar 100 birimdir. Herhangi bir vardiyada operatörler sadece 80 birimlik üretim yapmış olabilirler. Bu durumda iş emri üzerine başlangıç ve bitiş tarih ve saatlerini yazarak sadece üretebildiği miktarı yazar. Turcode ERP, otomatik olarak teorik bilgiler üzerinden hesap yaparak kullanılan girdi miktarını hesaplar. Operatör isterse kullanılan girdi miktarını değiştirebilir. Yeni girdiler ekleyebilir. Bu işlemleri yaptığında iş emrinin teorik hesaplamalarında değişiklik olmaz böylece gerçekleşen ve teorik karşılaştırmaları yapılabilir.
Herhangi bir ERP sisteminde üretim modülünden sağlanacak en büyük fayda, sistem içerisindeki üretim kayıtlarının üretim sahasındaki üretim durumunu zamanında ve tam olarak yansıtıyor olmasıdır. Bunu başarabilmek için iş emirlerine üretim teyitlerinin girişlerinin zamanında ve tam olarak girilmesini organize etmek gerekir. Bunun için izlenebilecek en kestirme ve akla gelen ilk yöntem üretim şefi veya görevlendirilecek bir kişinin belirli aralıklar üretim sahasını dolaşması ve her bir iş emrine ilişkin üretim miktarlarını derleyerek kendi ofisinde Turcode ERP ‘ye işlemesidir. Ancak bu yöntem verilerin sisteme gecikmeli olarak girilmesine sebebiyet verecektir.
Diğer bir yöntem ise sahanın fiziki şartlarına ve verileri güncelleme sıklığı gibi bazı faktörlere bakarak verilerin operatörler tarafından üretim sahasında girilmesidir. Bu yöntem için dokunmatik ekranlı kiosklar, sanayi tipi el terminalleri veya tablet bilgisayarlar kullanılabilir. Özellikle kiosk veya tablet bilgisayar kullanımının bazı avantajları vardır. Örneğin bir üretim emri veya iş emrine bağlanmış dijital dokümanların operatörler tarafından kullanılabilmesi gibi. Bu sayede operatörler kağıt kullanmadan her türlü şema, talimat, teknik resim vb gibi bilgilerin son versiyonlarına erişebiliyor olacaklardır.
Turcode ERP içerisinde, üretim sahasına verilmiş tüm üretim emirleri ve onlara bağlı tüm iş emirlerinin listelendiği ve gerektiğinde kolayca üretim emri veya iş emrinin asıl kayıtlarına ulaşılmasını sağlayan bir raporlama ekranı (konsol) vardır. Sipariş numarası, üretim emri numarası, proje numarası, müşteri ünvanı gibi kriterler verilerek üretim emirleri filtrelenebilir.
Üretim konsol üzerinden üretim emri veya iş emrine ilişkin işlemler yapılabilir. Örneğin bir üretim emri yetkili bir kullanıcı tarafından iptal edilebilir ya da tam üretim aşamasına getirilebilir. Benzer şekilde iş emirleri iptal veya tam üretim aşamasına getirilebilir. İş istasyonları (Kaynak) bazında iş emirleri listelenebilir.
Dışarıda fason olarak başka üreticilere yaptırılan işlemler Turcode ERP içerisinde kolayca takip edilebilir. Fason üretim yaptırma iki durumda gündeme gelir:
- İçerideki kaynaklarla yapılmak üzere planlanmış işlerin zaman baskısı nedeni ile yetişmeme durumu olduğunda üretimi işlemi devam ederken verilen bir kararla fason olarak dışarıda yapılmasına karar verilebilir.
- Herhangi bir nedenden dolayı daha en başında bir işlemin fason olarak dışarıda yapılması kararlaştırılmıştır ve reçeteler de buna göre hazırlanmıştır.
Turcode ERP, her iki senaryo için de gerekli fonksiyonaliteyi sunmaktadır. Özellikle üretimine başlanmış bir üretime ait iş emrinin ani bir kararla dışarıda üretilmesine karar verildiği bir senoryoya göre kayıt düzenini oluşturmak ve üretim takibini yapabilmek önemli bir kolaylık ve pek çok ERP yazılımında oldukça zor bir işlemdir. Turcode ERP içerisinde herhangi bir iş emrinde üretilmesi planlanan miktarın ne kadarı fasonda ne kadarı içeride üretileceği belirtilerek yeni bir fason iş emri oluşması ve fasoncu ararştırması yapabilmek üzere hizmet talebi açılması gibi süreçler kolayca ve bir hamlede yapılabilmektedir.
Sisteme üretim reçetesi tanımlandığı aşamada girdisi yani kullanılacak hammeddesi tam olarak belli olmayan bazı üretim şekilleri vardır. Özellikle sac levha, sunta levha vb gibi hammaddeleri kullanarak üretim yapan firmalar standart levhaları en optimum şekilde kullanmak zorundadır. Standart levhalardan kesim yapılarak üretim tamamlandıktan sonra bazen levhadan arta kalan parça bir parça için kullanılabilecek ebatta olmaktadır. Bu levhalar fire olarak adlandırılır ve tekrar stoğa konulur ve uygun parça bulunduğunda ise standart levha yerine bu fireler levhalar kullanılır. Üretilecek parçaların levhalar üzerine en optimum şekilde yerleştirilmesi işlemine nesting denir. Nesting işlemi de ancak üretilecek parçalar belli olduktan sonra yapılabildiği için üretim reçetesi girildiği sırada daha hangi levha kullanılacağı bilinmemektedir. İşte bu süreç klasik ERP üretim reçetesi tanımlama mantığına aykırı bir durum oluşturmaktadır.
Bu tarz operasyonları olan firmalar üretim reçetesine söz konusu işlemi eklerler ancak bir girdi yazmazlar. Daha sonra iş emirleri oluşturulur ve nestingi yapılmış parçalar için Turcode ERP içerisine toplu iş emri girilir. Bu işlem toplu iş emri ile takip edilir.
Özellikle makina metal sektöründe çalışan firmalar çoğunlukla üç boyutlu (3D) çizim programları kullanarak parça tasarımı yapmaktadırlar. Autodesk Inventor ve Solidworks en yaygın kullanılan yazılımlardır. Model olarak geliştirdiğimiz yöntemle her iki yazılım için de geliştirilen eklentiler sayesinde çizilmiş parça resimlerine uygulanacak işlemler belirtilir. Daha sonra çizim yapan kullanıcı aktif çizim Turcode ERP’ya aktarımını sağlayabilir. Böylece saatler hatta günler alabilecek bir işlem olan üretim reçetesini Turcode ERP’ye tanımlama işi dakikalar içerisinde bitirilebilir.
Aktarım iki türlü olabilir:
- En tepedeki montaj resmi girdi olarak verilirse Turcode ERP en tepedeki montaj resminden en alta kadar ki tüm çizimleri tarayarak bir makinanın tamamına ait üretim reçetelerini hiyerarşik bir yapıda aktarabilir.
- En alttan başlayarak çizim yapıldıkça aktarım yapılabilir.